تفاوت محیط کشت انتخابی و محیط کشت افتراقی
تفاوت محیط کشت انتخابی و محیط کشت افتراقی در چیست؟ در میکروبیولوژی، محیطهای کشت برای رشد و کشت میکروارگانیسمها استفاده میشوند. این محیطها بسته به هدف آزمایش، میتوانند انواع مختلفی داشته باشند. دو نوع مهم از محیطهای کشت، محیطهای کشت انتخابی و محیطهای کشت افتراقی هستند.
محیط کشت انتخابی (Selective Media)
- تعریف: محیط کشت انتخابی، محیطی است که برای رشد یک نوع خاص از میکروارگانیسم طراحی شده است و مانع رشد سایر میکروارگانیسمها میشود.
- مکانیسم عمل: این نوع محیطها حاوی مواد بازدارندهای هستند که برای برخی از میکروارگانیسمها سمی بوده و رشد آنها را مهار میکنند، در حالی که برای میکروارگانیسم هدف، بیضرر هستند.
- مثال: محیط مککانکی آگار برای جداسازی باکتریهای گرم منفی از نمونههای مدفوع استفاده میشود. این محیط حاوی نمکهای صفراوی و کریستال ویولت است که رشد باکتریهای گرم مثبت را مهار میکند.
محیط کشت افتراقی (Differential Media)
- تعریف: محیط کشت افتراقی، محیطی است که برای تمایز بین انواع مختلف میکروارگانیسمها بر اساس ویژگیهای بیوشیمیایی آنها استفاده میشود.
- مکانیسم عمل: این نوع محیطها حاوی ترکیباتی هستند که باعث ایجاد تغییرات قابل مشاهده در کلنیهای میکروبی میشوند. این تغییرات میتواند شامل تغییر رنگ، تولید گاز یا تغییر در ظاهر کلنی باشد.
- مثال: محیط مککانکی آگار علاوه بر خاصیت انتخابی، یک محیط افتراقی نیز هست. باکتریهای لاکتوز مثبت در این محیط، کلنیهای صورتی رنگ تولید میکنند، در حالی که باکتریهای لاکتوز منفی کلنیهای بیرنگ یا زرد تولید میکنند.
خلاصه
- محیط کشت انتخابی: برای جداسازی یک نوع خاص از میکروارگانیسم استفاده میشود.
- محیط کشت افتراقی: برای تمایز بین انواع مختلف میکروارگانیسم استفاده میشود.
کاربرد محیطهای کشت در تشخیص بیماریها
محیطهای کشت نقش بسیار مهمی در تشخیص بیماریهای عفونی ایفا میکنند. این محیطها به عنوان بستر مناسبی برای رشد و تکثیر میکروارگانیسمهای بیماریزا عمل میکنند و به ما امکان میدهند تا آنها را شناسایی و مطالعه کنیم.
انواع محیط کشت بر اساس کاربرد در تشخیص بیماریها:
- محیط کشت عمومی (General Purpose Media): این محیطها برای کشت طیف وسیعی از میکروارگانیسمها استفاده میشوند و معمولاً حاوی مواد مغذی اساسی مانند پپتون، عصاره گوشت و آگار هستند.
- مثال: نوترینت آگار، بلاد آگار
- محیط کشت انتخابی (Selective Media): این محیطها برای جداسازی یک نوع خاص از میکروارگانیسم از نمونههای آلوده استفاده میشوند. آنها حاوی مواد بازدارندهای هستند که رشد سایر میکروارگانیسمها را مهار میکنند.
- مثال: محیط مککانکی آگار برای جداسازی باکتریهای گرم منفی از نمونههای مدفوع استفاده میشود.
- محیط کشت افتراقی (Differential Media): این محیطها برای تمایز بین انواع مختلف میکروارگانیسمها بر اساس ویژگیهای بیوشیمیایی آنها استفاده میشوند.
- مثال: محیط مانیتول سالت آگار برای تشخیص استافیلوکوک اورئوس استفاده میشود.
- محیط کشت غنیسازی (Enrichment Media): این محیطها برای افزایش تعداد میکروارگانیسمهای خاص در نمونههایی که حاوی تعداد کمی از آنها هستند، استفاده میشوند.
- مثال: سلنیت F برای غنیسازی سالمونلا در نمونههای مدفوع استفاده میشود.
مراحل کلی استفاده از محیط کشت در تشخیص بیماریها:
- جمعآوری نمونه: نمونهبرداری از محل عفونت (مانند خون، ادرار، مدفوع، زخم) انجام میشود.
- کشت نمونه: نمونه بر روی محیط کشت مناسب کشت داده میشود.
- انکوباسیون: محیط کشت در دمای مناسب و به مدت زمان مشخص انکوبه میشود تا میکروارگانیسمها رشد کنند.
- مشاهده و شناسایی کلنیها: کلنیهای رشد کرده بر روی محیط کشت مشاهده و بر اساس ویژگیهای ظاهری و بیوشیمیایی شناسایی میشوند.
- تستهای تکمیلی: برای تأیید هویت میکروارگانیسم، تستهای تکمیلی مانند تستهای بیوشیمیایی، آنتیبیوگرام و تستهای مولکولی انجام میشود.
کاربردهای دیگر محیطهای کشت
- تولید واکسن: برای تولید واکسنهای زنده و ضعیف شده.
- تولید آنتیبیوتیک: برای تولید آنتیبیوتیکها توسط میکروارگانیسمها.
- مطالعات زیستشناسی مولکولی: برای مطالعه ژنوم و پروتئوم میکروارگانیسمها.
محیط کشت اختصاصی
محیط کشت اختصاصی نوعی محیط کشت میکروبی است که به منظور رشد یک گونه خاص یا گروه خاصی از میکروارگانیسمها طراحی شده است. این محیطها حاوی ترکیباتی هستند که رشد سایر میکروارگانیسمها را مهار کرده و شرایط بهینه را برای رشد میکروارگانیسم مورد نظر فراهم میکنند.
چرا به محیط کشت اختصاصی نیاز داریم؟
- جداسازی میکروارگانیسمهای خاص : در نمونههایی که حاوی انواع مختلفی از میکروارگانیسمها هستند، استفاده از محیط کشت اختصاصی به ما امکان میدهد تا میکروارگانیسم مورد نظر را از سایر میکروارگانیسمها جدا کنیم.
- تشخیص بیماریهای عفونی: بسیاری از بیماریهای عفونی توسط میکروارگانیسمهای خاصی ایجاد میشوند. استفاده از محیط کشت اختصاصی به ما کمک میکند تا این میکروارگانیسمها را شناسایی کرده و تشخیص بیماری را تسهیل کنیم.
- مطالعه میکروارگانیسمهای خاص: برای مطالعه خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی یک میکروارگانیسم خاص، نیاز به محیط کشت اختصاصی داریم.
مکانیسم عمل محیط کشت اختصاصی
محیط کشت اختصاصی معمولاً حاوی ترکیبات زیر است:
- مواد بازدارنده: این مواد از رشد سایر میکروارگانیسمها جلوگیری میکنند. به عنوان مثال، برخی از محیطهای کشت حاوی آنتیبیوتیکها هستند که از رشد باکتریهای خاص جلوگیری میکنند.
- مواد مغذی خاص: این مواد مغذی برای رشد میکروارگانیسم مورد نظر ضروری هستند و برای سایر میکروارگانیسمها قابل استفاده نیستند.
- pH خاص : pH محیط کشت میتواند بر روی رشد میکروارگانیسمها تأثیر بگذارد. برخی از میکروارگانیسمها در pH اسیدی و برخی دیگر در pH قلیایی بهتر رشد میکنند.
مثالهایی از محیط کشت اختصاصی
- محیط کشت خون: این محیط برای کشت باکتریهای سختپسند استفاده میشود. خون موجود در این محیط به عنوان منبع رشد برای این باکتریها عمل میکند.
- محیط کشت مانیتول سالت آگار: این محیط برای جداسازی استافیلوکوک اورئوس استفاده میشود. این محیط حاوی نمک طعام و مانیتول است که به استافیلوکوک اورئوس اجازه رشد میدهد، اما از رشد بسیاری از باکتریهای دیگر جلوگیری میکند.
- محیط کشت مککانکی آگار: این محیط برای جداسازی باکتریهای گرم منفی از نمونههای مدفوع استفاده میشود. این محیط حاوی نمکهای صفراوی و کریستال ویولت است که از رشد باکتریهای گرم مثبت جلوگیری میکند.
- محیط کشت سابرودا دکستروز آگار: این محیط برای کشت قارچها استفاده میشود. این محیط حاوی گلوکز است که به عنوان منبع انرژی برای قارچها عمل میکند.
کاربردهای محیط کشت اختصاصی
- میکروبیولوژی بالینی: برای تشخیص بیماریهای عفونی
- صنعت غذایی: برای کنترل کیفیت مواد غذایی
- صنعت داروسازی: برای تولید آنتیبیوتیکها و واکسنها
- تحقیقات میکروبیولوژی: برای مطالعه خصوصیات میکروارگانیسمهای مختلف
سخن پایانی
محیطهای کشت ابزارهای ضروری در تشخیص بیماریهای عفونی هستند. انتخاب نوع محیط کشت مناسب برای هر نمونه، به نوع میکروارگانیسم مشکوک، محل نمونهبرداری و هدف آزمایش بستگی دارد. با استفاده از محیطهای کشت مناسب، میتوان میکروارگانیسمهای بیماریزا را شناسایی کرده و درمان مناسب را برای بیمار تجویز کرد.
سیگما ایران بیش از دو دهه تجربه همراه با نمایندگی رسمی شرکت های بزرگی چون سیگما آلدریچ و مرک آلمان اکنون از وارد کنندگان و توزیع کنندگان انواع مواد شیمیایی و کم یاب در ایران می باشد.
سیگما ایران نمایندگی رسمی شرکت های سیگما آلدریچ و مرک آلمان در ایران فعالیت می نماید و همراه با مشاوره تخصصی رایگان در خدمت پژوهشگران، داروسازان، صنایع، کارگاه و شرکت های تولیدی، دانشجویان و ارگانهای دولتی می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و استعلا قیمت محصولات با ما در تماس باشید.
