مواد شیمیایی و مفهوم اساسی آن

مواد شیمیایی، اصطلاحی آشنا می باشد که بسیار پیچیده است. از آب خوراکی که می‌نوشیم تا انواع داروها، تماما از مواد شیمیایی تشکیل شده‌اند. در ادامه این مقاله، به دنیای بزرگ و پیچیده مواد شیمیایی می پردازیم و با مفهوم اساسی و کاربردی متنوع آن‌ها آشنا خواهیم شد.

سیگما ایران با همکاری سفیر آزما کیان و بیش از دو دهه تجربه همراه با نمایندگی رسمی شرکت های بزرگی چون سیگما آلدریچ و مرک آلمان اکنون از وارد کنندگان و توزیع کنندگان انواع مواد شیمیایی و کم یاب در ایران می باشد.

مواد شیمیایی چیست؟

به طور ساده ماده شیمیایی از هر چیزی می باشد که دارای ترکیب شیمیایی مشخص و خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود باشد. اینگونه مواد می‌تواند از یک نوع اتم (عنصر) یا ترکیبی از چند و یا چندین اتم (ترکیب) تشکیل شده باشد.

• عناصر: ساده‌ترین شکل ماده می باشد و نمی‌توان آن را به مواد ساده تجزیه نمود. به طور مثال این  عناصر عبارتند از: آهن، اکسیژن، کربن،طلا و… .
• ترکیبات: از ترکیب دو یا چند عنصر به وجود می‌آید. به طور مثال آب با فرمول شیمیایی (H₂O)، نمک طعام با فرمول شیمیایی (NaCl) و یا شکر همراه با فرمول شیمیایی (C₁₂H₂₂O₁₁) از ترکیب دو یا چند عنصر تشکیل شده است و قابلیت تجزیه شدن را دارد.

انواع مواد شیمیایی

مواد شیمیایی را به طور معمول بر اساس ویژگی های مختلف طبقه بندی نمود:

• حالت فیزیکی: جامد، مایع، گاز  (پلاسما).
• منشأ: طبیعی (مانند: آب، نفت) و یا مصنوعی (مانند: پلاستیک، دارو).
• کاربرد: صنعتی، دارویی، غذایی، کشاورزی و… .
• ترکیب شیمیایی: آلی (دارای کربن) و یا غیرآلی (فاقد کربن).

اهمیت های مواد شیمیایی

امروزه مواد شیمیایی نقش بسیار مهم و چشمگیری در زندگی روزمره ما ایفا می‌کند. برخی از مهم‌ترین کاربرد  آن عبارت است از:

• صنعت: تولید مواد شوینده، پلاستیک، رنگ، کود، دارو و خیلی دیگر محصولات.
• کشاورزی: تولید کود، آفت‌کش و انواع تنظیم‌کننده‌ رشد گیاه.
• داروسازی: تولید انواع دارو برای درمان بسیاری از بیماری‌ ها (همانند واکسن ویروس کرونا).
• انرژی: تولید سوخت‌ فسیلی و انرژی هسته‌ای.
• محیط زیست: تصفیه آب و هوا، پاکسازی آلودگی.

ایمنی کار با مواد شیمیایی

مواد شیمیایی علاوه جنبه های مثبت آن میتواند خطراتی برای سلامتی و محیط زیست داشته باشد. به همین دلیل، هنگام کار با مواد شیمیایی بایست نکات ایمنی را جدی گرفت و رعایت نمود:

• خواندن برچسب‌: لطفا قبل از استفاده ماده شیمیایی، برچسب آن را با دقت مطالعه نمایید تا از مزایا و معایب و خطرات احتمالی آن آگاه شوید.
• استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی و حفاظتی: دستکش، عینک ایمنی و لباس کار مناسب از نکات مهم در یک آزمایشگاه می باشد زیرا از تماس مستقیم با مواد شیمیایی جلو گیری می نماید.
• تهویه: در محیطی که از مواد شیمیایی استفاده می گردد، بایست از تهویه مناسب در آن محیط استفاده گردد.
• نگهداری صحیح مواد شیمیایی : مواد شیمیایی را باید در ظرف مخصوص و در مکان های خنک و خشک نگهداری نمود.

آینده مواد شیمیایی

همواره با پیشرفت علم و فناوری، انتظارات به گونه ای است که مواد شیمیایی نقش مهم تری را در زنگی انسان ها ایفا نماید. تولید و تهیه انواع مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست، توسعه داروهای مورد نیاز و نو برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج و تولید انرژی‌های پاک از نمونه اهداف مهم در این زمینه می باشد.

مواد شیمیایی در زندگی روزمره

همانطور که در توضیحات قبلی به آن اشاره کرده ایم، مواد شیمیایی در اطراف ما حضور دارد و نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره ایفا می نماید. میتوان گفت از مواد غذایی مصرفی تا پوشاکی که تهیه می نمایم، تمامی آن از مواد شیمیایی تشکیل شده است.

• صنعت غذا: از مواد شیمیایی در صنعت غذایی برای حفظ طعم، رنگ و بافت مواد غذایی، جلوگیری از فساد و افزایش ماندگاری آن مورد استفاده قرار میدهند. به طور مثال، نمک سدیم برای طعم دار نمودن غذا، شکر برای شیرین نمودن و اسید سیتریک برای تنظیم PH مواد غذایی استفاده می گردد.
• صنعت داروسازی: از مواد شیمیایی برای تولید داروهایی که بتواند بیماری را درمان کند استفاده می گردد. بتواند درد را تسکین دهد و سلامت را به ما ببخشد. آسپرین، پنی‌سیلین و انسولین به عنوان چند نمونه از دارو هایی می باشد که با استفاده از مواد شیمیایی تولید می شوند.
• صنعت آرایشی و بهداشتی: همچنین از مواد شیمیایی برای تولید محصولات آرایشی و بهداشتی همانند شامپو، صابون، کرم و لوسیون مورد استفاده قرار میدهند. این گونه از مواد شیمیایی برای نظافت و حفظ سلامتی مورد استفاده قرار میگیرد.
• صنعت نساجی: از مواد شیمیایی در صنعت نساجی به منظور رنگرزی پارچه، تولید الیاف مصنوعی و بهبود خواص پارچه‌ مثل مقاومت در برابر چروک و لکه مورد استفاده قرار میدهند.
• صنعت ساختمان: اگر دقت نمایید از مواد شیمیایی برای تولید سیمان، بتن، رنگ و سایر مصالح ساختمانی استفاده می شود.

چالش‌های مربوط به مواد شیمیایی

با توجه به مزایای مواد شیمیایی باید توجه نمود که استفاده نادرست از آن می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی جان انسان و محیط زیست داشته باشد. برخی از عواقب استفاده نا صحیح آن شامل:

• آلودگی محیط زیست: مواد شیمیایی می تواند باعث آلودگی آب، خاک و هوا شود و به اکوسیستم‌ آسیب برساند.
• خطرات سلامتی: از تماس طولانی مدت با برخی از مواد شیمیایی، باعث ایجاد بیماری‌های مختلفی از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی و مشکلات تنفسی شود.
• مقاومت آنتی‌بیوتیکی: استفاده مکرر از آنتی‌بیوتیک‌ها، باعث ایجاد باکتری‌های مقاوم به دارو می شود.
• تولید زباله‌های شیمیایی: از طرفی استفاده از مواد شیمیایی می تواند باعث ایجاد زباله های خطرناک گردد که دفع آن به محیط زیست آسیب مخربی میرساند.

سخن پایانی

همانطور که مطالعه نموده اید، مواد شیمیایی نقش خیلی مهمی در زندگی انسان ها ایفا می نماید، اما استفاده از آن بایست با احتیاط و مسئولیت‌پذیری همراه باشد. با مطالعه و آگاهی از مزیت ها و خطرات مواد شیمیایی و توسعه فناوری‌های جدید، می‌توان از مزایا و معایب آن‌ مطلع شویم و از محیط زیست و سلامتی خود محافظت نماییم.

سیگما ایران نمایندگی رسمی شرکت های سیگما آلدریچ و مرک آلمان در ایران فعالیت می نماید و همراه با مشاوره تخصصی رایگان در خدمت پژوهشگران، داروسازان، صنایع، کارگاه و شرکت های تولیدی، دانشجویان و ارگانهای دولتی می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و استعلا قیمت محصولات با ما در تماس باشید.